Zeventig procent van de aarde wordt bedekt door water, en we weten nog maar een fractie van wat al dat water ons te bieden heeft. De blauwe economie ontdekt steeds meer schitterende toepassingen en oplossingen die verscholen liggen op en onder het zeeoppervlakte.
Oplossingen die misschien wel de antwoorden vormen voor de grote uitdagingen waar we vandaag als maatschappij voor staan. Kan de blauwe economie onze planeet redden? Of toch tenminste onze energiefactuur naar beneden krijgen? Jana Asselman van de UGent is optimistisch gestemd.
“De blauwe economie zoals we die vroeger kenden evolueert aan een sneltempo naar een heel brede waaier van sectoren die op een duurzame manier producten, toepassingen en oplossingen ontwikkelen in, aan en op zee. In Vlaanderen zijn steeds meer bedrijven actief in de blauwe economie, goed voor nu al 5,2 procent van het Vlaamse BBP”, aldus professor Jana Asselman van de faculteit Bio-ingenieurswetenschappen.
De transitie naar een 100 procent duurzame economische sector vraagt natuurlijk tijd. “Gekende blauwe economiesectoren zijn de scheepvaart, de visserij, hernieuwbare energie op zee uit wind en - jawel - uit golven. Olie- en gasplatforms verdwijnen om plaats te maken voor diepzeemijnbouw. Maar of deze vorm van mijnbouw toekomst heeft als duurzame activiteit, valt nog te bezien. Natuurorganisaties en wetenschappers stellen zich terecht vragen bij de impact die het heeft op de biodiversiteit in de diepzee.”
Van onderwaterdrones tot medicatie
Verrassende sectoren of toepassingen op zee die onder de blauwe economie vallen zijn het kusttoerisme, of het gebruik van onderwaterdrones voor inspecties van windmolenparken. Ook heel wat biotechbedrijven richten zich nu op de zee voor nieuwe technologieën die de wereld duurzamer kunnen maken. “Volgens marktanalyses zal de sector van de mariene biotechnologie wereldwijd verdubbelen op 5 jaar tijd.”
Verder vinden medische en chemische bedrijven meer en meer de weg naar zee voor de ontwikkeling van nieuwe medicijnen. “Van sommige elementen kennen we al de medische werking, maar de zee heeft nog lang niet al haar geheime krachten aan ons onthuld. Het gezondheidseffect van de zee is gekend: mensen die aan zee leven zijn gezonder. Ze bewegen meer, maar zou er ook iets in zee zitten dat een positief gezondheidseffect heeft op de mens? Dat wordt volop onderzocht.”
Zonnepanelen op zee
Heel wat nieuwe oplossingen om onze energievoorziening duurzamer te maken zijn gelinkt aan zee. Denk aan koolstofopslag of aan hernieuwbare energie uit wind en golven. Of deze nieuwe piste: de installatie van zonnepanelen op zee, tussen de windmolens. De UGent werkt mee aan een project om te zien of dit mogelijk is. “Welke risico’s zijn eraan verbonden? Hoe reageren de panelen op de grootste uitdaging van alles wat we installeren op zee: zout?”
De verwachtingen over zonnepanelen op zee zijn hooggespannen, premier De Croo verwees er zelfs naar in zijn beleidsverklaring op 12 oktober. Nu de energieprijzen door het dak gaan, kan hernieuwbare energie vanop zee onze energiefactuur naar beneden krijgen? “De stijgende energieprijzen bevestigen dat we minder afhankelijk moeten worden van fossiele brandstoffen van buitenlandse spelers. Zonnepanelen op zee zijn zeker een deel van de oplossing om zelf meer energie op te wekken en onze factuur te doen dalen. Als het project goed verloopt, kan de installatie van zonnepanelen zeer snel vooruit gaan.”
Veelzijdig zeewier
Ook voor de visserij wordt nagedacht over duurzame oplossingen. “Zoals zeewierboerderijen, want zeewier is een enorm veelzijdig product. Het is een uitstekende vervanger van eiwitten en soja en kan dus mee het probleem van ontbossing voor de sojateelt oplossen. Daarnaast kan je met zeewier ook aan koolstofopslag doen, handig in onze strijd tegen de klimaatverandering. We zien het wel vaker: wat we op zee doen heeft meestal verschillende win-wins.” Het potentieel van zeewier heeft een bedrijf als Colruyt en enkele andere spelers ondertussen goed begrepen, met eigen zeewierboerderijen op zee.
Juridische en ruimtelijke uitdaging
Dat er heel wat sectoren richting Noordzee trekken, is logisch, vindt Jana. “In ons dichtbebouwde Vlaanderen is er vaak geen plaats of draagvlak voor windmolens.” De Noordzee is klein en de mogelijkheden zijn groot. Dat leidt tot nieuwe uitdagingen op juridisch en ruimtelijk vlak. België is een voorloper op het vlak van mariene ruimtelijke planning als een van de eerste landen die effectief een marien ruimtelijk plan hebben opgemaakt. “Een goede en juridisch sluitende ruimtelijke planning van de zee is cruciaal als we al die functies ongestoord willen combineren. Je kan niet zomaar een windmolenpark plannen op aan vaarroute, en maritiem en zeerecht is sowieso al heel complex omwille van de internationale dimensie.”
Mensen tekort
Dat betekent dat onze bedrijven op zoek zijn naar een hele rist aan hoogopgeleide profielen. “Er is een zeer grote nood aan expertise in onderzoek en ontwikkeling binnen de blauwe economie bij de bedrijven. Maar evengoed aan juridische en economische profielen. Onze splinternieuwe postgraduaatopleiding (zie hieronder) speelt in op die nood. Verder bestaat aan de UGent al langer het consortium rond blauwe economie, Marine@UGent, met medewerkers uit meer dan 52 onderzoeksgroepen van ondertussen 9 van de 12 faculteiten. Onze multidisciplinaire werking is onze sterkte. We stimuleren met ons onderzoek de ontwikkeling van de blauwe economie bij bedrijven.”
Primeur in België: UGent organiseert eerste postgraduaatsopleiding over de blauwe economie
Belgische en Europese bedrijven staan te dringen om de blauwe economie te doen boomen, maar ze moeten noodgedwongen op de rem staan door onder andere een gebrek aan geschikte profielen. De postgraduaatopleiding ‘Postgraduate Studies in Blue Resources for the Blue Economy’ is een eerste stap van de UGent om aan deze groeiende vraag te voldoen.
Een enthousiaste Tim Deprez, coördinator internationale mariene training bij de UGent en levenslang leren binnen de blauwe economie, licht toe voor wie de opleiding is bedoeld en wat de bedoeling is. “Dit internationaal programma - we werken samen met het Galway-Mayo Institute of Technology (GMIT) in Ierland - richt zich zowel tot iedereen die reeds actief is binnen de blauwe economie als tot zij die vanuit een vorige wetenschappelijke of toegepaste achtergrond geïnteresseerd zijn in een job binnen deze sector. We willen heel uiteenlopende profielen aanspreken: van mensen met een juridische of financiële opleiding over ingenieurs tot mensen met een wetenschappelijke opleiding, gelinkt aan de blauwe economie.
In deze opleiding ontdekken studenten hoe ze hun wetenschappelijke kennis kunnen toepassen in de bedrijven. Met stages in bedrijven en wetenschappelijke instellingen zetten we in op (multidisciplinaire) kruisbestuiving. Werkstudenten kunnen ook stage volgen op de eigen werkvloer, op voorwaarde dat hun bedrijf actief is binnen een van de mariene sectoren”, aldus Tim Deprez.
Bijzonder aan de opleiding is de aanpak op maat van de student. “Op basis van een interview met elke student bepalen we welke skills ze te kort hebben en adviseren we de juiste keuzevakken. Iemand met een juridische achtergrond stellen we bijvoorbeeld voor een van rond oceanografie te volgen. Dat verruimt de blik.”
Jana Asselman is Professor in Marine Biotechnologie, aangesteld op de UGent blauwe economie campus te Oostende. Haar onderzoek spitst zich toe op de interacties tussen de zee en de menselijke gezondheid. Haar favoriete plek is Campus Coupure, waar het water door de stad dringt om uiteindelijk in de zee terecht te komen.
Tim Deprez is professor in de mariene biologie. Na zijn doctoraat specialiseerde hij zich in het organiseren van internationale opleidingsinitiatieven binnen de mariene context. Onderwijsinnovatie en het gebruik van digitale hulpmiddelen binnen onderwijs zijn grote passies van hem. Sinds september 2021 zet hij activiteiten rond levenslang leren op de campus in Oostende op. Zijn passie voor muziek en creativiteit met hout zorgt voor de ideale work-life balans.
Lees het artikel ook via volgende link.